هندواروپاییان، هندوایرانیان، خاستگاه و مهاجرت با تکیه بر مطالعات باستان‌شناسی

مطالعه در مورد مردمان هندواروپایی آغازی و هندوایرانی آغازی همواره از موضوعات پرچالش در باستان‌شناسی خاور نزدیک و آسیای مرکزی بوده است. مسئلۀ موطن اولیة آنان، همین‌طور مسیرهایی که برای مهاجرت در پیش­گرفتند از موضوعاتی بوده است که دانشمندان نظرهای متفاوتی دربارة آن مطرح کرده‌اند. هدف این مقاله بررسی نظریات دانشمندان مختلف دربارة سرزمین اصلی و زمان مهاجرت آنها از سرزمین اوّلیه تا هنگام ورود به ایران بر پایة داده‌های باستان‌شناختی است. عمدۀ اطلاعات مورداستفاده‌ی ما از کتب و مقالاتی هستند که درزمینۀ باستان‌شناسی اروپای شرقی، آسیای مرکزی، ایران و افغانستان نوشته‌شده­‌است. علاوه بر این اشاراتی هم به مطالعات زبان‌شناسان در این زمینه داشته‌ایم. بر اساس این پژوهش هندواروپاییان آغازی در هزارۀ پنجم و چهارم پ.م در استپ‌های کاسپی – پونتی زندگی می‌کردند، سپس هندوایرانیان در حدود اواخر هزارۀ سوم شروع به مهاجرت به سمت شرق و غرب یعنی آسیای مرکزی و اروپا کردند و سرانجام در نیمه دوم هزاره‌ی دوم پ.م هندوایرانیان آغازی از آسیای مرکزی به‌سوی ایران و هند حرکت کردند.